Verhaal uit de praktijk | 10-06-2025 | Nederlandse Arbeidsinspectie

Ondernemers moeten er bij het inzetten van buitenlandse arbeidskrachten zelf voor zorgen dat alles in orde is, zelfs als de buitenlandse arbeidskrachten worden ingeleend bij een uitzendbureau. Doen ze dat niet – omdat ze bijvoorbeeld geen controle uitvoeren op identiteitspapieren – of plegen ze moedwillig fraude, dan nemen wij maatregelen.

Veel van het werk waar buitenlandse werknemers voor worden ingezet is tijdelijk. Bedrijven maken in zulke gevallen daarom veelvuldig gebruik van uitzendbureaus om deze krachten in te huren, en denken dat zij niet verantwoordelijk zijn als er bij het uitzendbureau iets niet in orde blijkt. Maar in werkelijkheid ligt de verantwoordelijkheid voor de inzet van arbeidskrachten wel degelijk óók bij de inlener. 'Je bent als inlener verantwoordelijk voor zowel eigen personeel als ingeleend personeel, dus let altijd goed op', zegt Audrey, arbeidsinspecteur arbeidsmarktfraude. 'Als je iemand inhuurt, ben je verplicht te weten wie er bij je werkt en of alles in de haak is. Je kunt je niet verschuilen achter een uitzendbureau.'

De zaak van de 'Griekse' Georgiërs

Toch gaat het vaak mis. Sommige bedrijven vertrouwen blind op documenten die door het uitzendbureau worden aangeleverd, terwijl ze daarin volgens de ketenaansprakelijkheid een duidelijk vastgelegde en verplichte controlerende taak hebben. Het is dus ook aan de inlener om na te gaan of die documenten daadwerkelijk in orde zijn. Andere inleners kijken bewust weg als ze vermoeden – of weten – dat er iets niet klopt. En er zijn ook bedrijven die bewust meewerken aan dubieuze of illegale constructies. Of die initiëren, door zelf een uitzendbureau op te zetten of dat door een vertrouwd iemand te laten doen.

Wanneer sprake is van een overtreding dan krijgen werkgevers meestal een stevige boete, en in ernstigere gevallen kunnen ze ook strafrechtelijk worden vervolgd. Maar hoe ziet fraude met buitenlandse werknemers er in de praktijk uit? En waar ligt de grens tussen een boete en een strafzaak? Audrey en haar collega Sudesh, senior-rechercheur bij onze Opsporingsdienst, noemen bij wijze van voorbeeld een opmerkelijke fraudezaak, waarbij Georgische arbeidskrachten met vervalste papieren illegaal in Nederland werkten als 'Grieken'.

Professioneel vervalste documenten

Bij de controle van een busje werknemers in de Haagse regio stuitte de politie op een groep buitenlandse arbeidskrachten met Griekse identiteitsbewijzen. Zo op het eerste gezicht leek er niets aan de hand: Griekenland is onderdeel van de EU, en EU-burgers mogen in Nederland werken. De controlerende agenten vertrouwden de zaak echter niet en schakelden onze inspecteurs in, Audrey en haar collega's. Die zagen al snel dat de politie niet voor niets argwaan had. Allereerst hadden de mensen in het busje achternamen die niet Grieks waren, maar voornamelijk Georgisch. 'En geen van hen sprak een woord Grieks volgens onze Griekse tolk', zegt Audrey.

De papieren waren vals, en de werknemers bleken in werkelijkheid afkomstig uit Georgië, Moldavië en Wit-Rusland, geen van alle EU-landen. Ze mogen dus niet zomaar in Nederland werken. Enkel met een tewerkstellingsvergunning. Er werd verder onderzoek gedaan naar de documenten die de werknemers hadden overlegd. 'Het waren professioneel vervalste Griekse identiteitskaarten', vertelt Sudesh. 'Qua materiaal en vorm zagen ze er echt uit, maar ze klopten niet met registraties in Griekenland.' De buitenlandse werknemers bleken de papieren na aankomst in Nederland te hebben gekregen, wat er volgens Sudesh op duidt dat de vervalsingen ook hier zijn gemaakt.

Goed georganiseerde fraudeconstructie

Bij nader onderzoek werd duidelijk dat het om een goed georganiseerde fraudeconstructie ging, waarbij de illegale werknemers te werk werden gesteld via een netwerk van malafide uitzendbureaus, waarvan er 1 op naam van een 'katvanger' stond. 'Dit soort fraude zien we wel vaker', zegt Audrey. 'Er is een complete keten nodig om dit mogelijk te maken: iemand moet de valse documenten produceren, iemand moet ze verstrekken aan de werknemers, en iemand moet er op papier 'officieel' voor zorgen dat ze aan het werk kunnen zonder dat de fraude wordt ontdekt. Liefst iemand die niet van de hoed en de rand weet, zoals een katvanger.'

In dit geval bleken de inzittenden van het busje te werken voor een uitzendbureau dat maar 1 inlener had. Ook zat het uitzendbureau in hetzelfde pand als de inlener. Die laatste liet de Oost-Europeanen daar inpakwerk doen voor een grote supermarktketen, en hield bij hoog en laag vol te goeder trouw te hebben gehandeld. 'We kunnen niet bewijzen of hij van de fraude wist, of dat hij oprecht dacht legaal personeel te hebben', zegt Audrey. 'Maar wij kijken verder dan de papieren die door het uitzendbureau worden aangeleverd. Ook een inlener is verplícht dat te doen. En als dan blijkt dat een werknemer hier niet mag werken, dan ben je als inlener net zo verantwoordelijk als het uitzendbureau.'

Arbeidsinspectie kijkt naar intentie en omvang

Een werkgever die illegale werknemers in dienst heeft, kan op verschillende manieren worden bestraft. In sommige gevallen blijft het bij een bestuurlijke boete, en wordt de zaak bestuursrechtelijk afgehandeld door Audrey en haar collega-inspecteurs. In ernstigere gevallen komen de rechercheurs van Sudesh' organisatieonderdeel, de Opsporingsdienst, in actie. Dan kan ook strafrechtelijke vervolging van de feitelijk leidinggevende volgen. Waar ligt die scheidslijn? 'We kijken altijd naar de intentie en de omvang', legt Audrey uit. 'Lopen er 1 of 2 werknemers met valse papieren, en lijkt dat niet bewust te zijn gebeurd, dan blijft het bij een boete.' Die kan overigens oplopen tot duizenden euro's per werknemer die zonder geldige papieren aan het werk is.

Zijn er veel meer illegale werknemers, dan wordt het lastig om van een 'vergissing' te spreken. Als we 10, 20, 30 mensen zonder geldige papieren aantreffen, dan heb je het over een andere categorie', zegt Sudesh. 'Als er sprake is van 'beroep of gewoonte', zou het aangemerkt kunnen worden als mensensmokkel. Dan komt zo'n zaak bij de Opsporingsdienst van de Arbeidsinspectie terecht, zoals bij de Georgische Grieken, en gaan wij onderzoeken of er sprake is van opzet.' Of dat zo is, hangt af van verschillende factoren. Sudesh: 'Wist de inlener of het uitzendbureau dat de documenten vals waren? Heeft de werkgever misschien zelf actief meegewerkt aan het vervalsen van gegevens?' We zien in de praktijk dat de overtreders de opgelegde boete (aan de onderneming) betalen en vervolgens doorgaan met hun handelswijze. In veel gevallen kan de Opsporingsdienst de werkgever zowel als rechtspersoon als natuurlijk persoon strafrechtelijk vervolgen. Hiermee creëren we extra barrières.' Worden er voldoende aanwijzingen van mensensmokkel gevonden, dan volgt een gang naar de rechter. Daarbij werd in de zaak van de Georgische Grieken fraude bewezen: de feitelijke leidinggevende van het uitzendbureau kreeg een jaar voorwaardelijk en een werkstraf. De inlener werd beboet.

Ondernemer moet zelf onderzoek doen

Ondernemers kunnen problemen voorkomen door zorgvuldig te controleren wie ze in dienst nemen. Ook als het om uitzendkrachten gaat, en zeker als die uit het buitenland komen. 'Als je met buitenlandse arbeidskrachten werkt moet je zelf goed onderzoek doen', zegt Audrey. 'Gebruik bijvoorbeeld het stappenplan verificatieplicht op onze website of een paspoortscanner om vervalsingen te vinden. Vraag om een 2e identificatiemiddel, zoals een bankpas of rijbewijs. Als het mogelijk is, controleer iemands arbeidsverleden. En werk uitsluitend met uitzendbureaus die voldoen aan de punten uit de checklist uitzendbureaus.'

Ondernemers zetten deze stappen nog te weinig, zegt Audrey. 'Sommige bedrijven denken dat het zo'n vaart niet zal lopen, en ondernemen pas actie als wij langskomen. Maar dan is het al te laat.' Arbeidsfraude kan heel geslepen zijn, zoals de zaak met de Georgische Grieken laat zien. Ook ondernemers die te goeder trouw zijn kunnen daardoor makkelijk worden misleid. Maar ze blijven zelf verantwoordelijk. 'Je kunt niet zeggen: ik wist het niet', benadrukt Audrey. 'De wet zegt dat je moet controleren. Doe je dat niet, dan loop je risico.' Sudesh: 'We zien nog te veel bedrijven die bewust de wet overtreden om er financieel voordeel uit te halen. Maar wij blijven handhaven. Werkgevers die hun verantwoordelijkheid niet nemen, kunnen rekenen op stevige sancties. En van werkgevers die bewust frauderen, pakken we onrechtmatig verkregen kapitaal af via de rechter.'