Arbeidsuitbuiting: strijd tegen veelkoppig monster
Verhalen uit de praktijk
De strijd tegen arbeidsuitbuiting is een strijd tegen een veelkoppig monster. Dit monster gedijt in de schaduw van de samenleving. En zelfs in Nederland is die schaduw groot. Ondanks de groeiende aandacht voor ondermijnende criminaliteit is de pakkans voor daders klein en slachtoffers zelf vragen zelden om hulp. Angst verlamt en schaamte overheerst.
Arbeidsuitbuiting. Een begrip dat voor velerlei uitleg vatbaar is. De 1 spreekt al over arbeidsuitbuiting als een werknemer niet het CAO-loon krijgt. Terwijl een rechter een werkgever vrijspreekt van arbeidsuitbuiting, omdat de werknemer toch 5 euro per dag krijgt voor 10 uur werken en vrij over het terrein kan lopen.
Dwang en uitbuiting versus slecht werkgeverschap
Wat in de volksmond arbeidsuitbuiting heet, is wezenlijk anders dan wat de Nederlandse Arbeidsinspectie daaronder verstaat. Dat komt vooral omdat de (Opsporingsdienst van de) Arbeidsinspectie werkt met de juridische betekenis ervan. Arbeidsuitbuiting is namelijk een vorm van mensenhandel. En dat is strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht (artikel 273f). Hiervoor moet er sprake (en een onderling verband) zijn van dwang en uitbuiting en wordt er inbreuk gemaakt op de persoonlijke vrijheid van die ander. Dat is een ernstig strafbaar feit waarop 12 jaar gevangenisstraf staat. Dit vergt goed onderzoek.
Wat in de volksmond met arbeidsuitbuiting bedoeld wordt, is veel ruimer, namelijk ook vormen van slecht werkgeverschap waarbij werkenden worden benadeeld. De Arbeidsinspectie spreekt hier dan ook wel over 'ernstige benadeling'. En de Arbeidsinspectie ziet dat de malafide werkgever al gauw de boetes incalculeert. Als er al boetes opgelegd kunnen worden. Maar ook is er vaak sprake van slechte huisvesting of het innemen van identiteitskaarten. Gemeenten hebben een belangrijke rol en taak als het gaat om de slechte huisvesting. Zij kunnen hiertegen effectief optreden.
Aanpak arbeidsuitbuiting en ernstige benadeling
De aanpak van deze misstanden verschilt voor de Inspectie. Arbeidsuitbuiting, zoals wettelijk bedoeld als mensenhandel, kan dus strafrechtelijke gevolgen hebben. Maar er zijn heel veel gedragingen die weliswaar onacceptabel zijn, maar die niet zijn gecriminaliseerd. De aanpak hiervan is evident anders. Dan geldt het bestuursrecht en worden er boetes gegeven als er sprake is van onderbetaling, te lange werkdagen of illegale arbeid.