Bestaanszekerheid in 2022
Armoede en problematische schulden zetten bestaanszekerheid onder druk. Van armoede is sprake als mensen onvoldoende materiële, culturele en sociale middelen hebben en daardoor noodgedwongen terugvallen op een levensstandaard die maatschappelijke participatie ernstig beperkt of zelfs onmogelijk maakt.
De overheid zet zich in om armoede te voorkomen of verzachten en schulden op te lossen. Als gevolg van de crisis zullen naar verwachting van het kabinet meer mensen met armoede en/of schulden te maken krijgen, op de korte of de langere termijn. In het onderzoek naar de gevolgen van de coronacrisis gaf de Inspectie begin 2021 aan dat mensen die voor de crisis al op achterstand stonden, extra hard worden geraakt. Het gaat dan bijvoorbeeld om mensen met een arbeidsbeperking, laagopgeleiden en flexwerkers.
Nederland kent een stelsel van werknemersverzekeringen, volksverzekeringen en inkomensvoorzieningen. Deze dragen samen bij aan de grondwettelijke verantwoordelijkheid van de overheid voor bestaanszekerheid. Uitgangspunt daarbij is dat mensen zoveel mogelijk in hun eigen inkomen voorzien. Daarbij is het de verantwoordelijkheid van werkgevers om te zorgen voor gezond, veilig en eerlijk werk, waarmee mensen een fatsoenlijk inkomen kunnen verdienen.
Daar waar mensen geen inkomen kunnen genereren uit betaald werk, biedt het stelsel van werk en inkomen een vangnet. De uitvoering van het stelsel is belegd bij het UWV, de SVB en gemeenten. De Inspectie houdt toezicht op de doeltreffendheid van de uitvoering in het stelsel van werk en inkomen. Deze wettelijke taak is verankerd in (artikel 37 van) de wet SUWI. Het toezicht van de Inspectie is signalerend, agenderend en structureel van aard. De Inspectie biedt met dit stelseltoezicht onafhankelijk inzicht in de werking van het stelsel van werk en inkomen. Daarbij wordt het perspectief van de burger, wiens bestaanszekerheid in het geding kan zijn, uitdrukkelijk betrokken en gehoord. Geconstateerd is dat regelgeving en uitvoering in het sociale domein lang niet altijd aansluiten bij de behoefte van de burger. Dit laten de rapporten ‘Ongekend Onrecht’ van de Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag en ‘Klem tussen balie en beleid’ van de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties zien.
De overheid wil en moet burgers tijdig helpen. De beleidsagenda SZW stelt dat er verbeteringen nodig zijn om daarmee te komen tot wet- en regelgeving en passende dienstverlening met oog voor de menselijke maat. Het balanceren van de schaalgrootte en voordelen van geautomatiseerde en gestandaardiseerde processen met de meer individuele en persoonlijke wensen en ondersteuningsbehoefte moet daarbij centraal staan. De Inspectie heeft een signalerende en agenderende rol als het gaat om de uitvoering van werk en inkomen. In een onderzoek van de Inspectie wordt het klantperspectief uitdrukkelijk onderzocht. Burgersignalen worden onder de aandacht gebracht van de uitvoering en de beleidsmakers.
Doelen bestaanszekerheid in 2022
Deze Inspectie werkt aan de volgende doelen op het gebied van bestaanszekerheid:
- De partijen in het stelsel inzicht bieden in de doeltreffendheid van de uitvoering van het stelsel van werk en inkomen, door inzicht te geven in trends, knelpunten en risico’s.
- Bijdragen aan een effectieve uitvoering van decentrale taken op lokaal niveau binnen het stelsel van werk en inkomen.